Onderweg

'De toekomst van de kerk is het bescheiden meezoeken met de zinzoekers in de samenleving.' Joris Vercammen is de Oudkatholieke aartsbisschop van Utrecht. Hij groeide op in een Rooms-Katholiek gezin in België en werd daar ook priester. Omdat hij wilde trouwen met zijn grote liefde verliet hij kerk en vaderland en stapte hij in 1988 over naar de Oud-Katholieke Kerk van Nederland. Sinds 2000 is hij de aartsbisschop van Utrecht. Zijn vader was burgemeester, maar zelf wilde hij al van jongs af aan priester worden. Elsbeth Gruteke praat met hem over deze vroege roeping, zijn kerkgenootschap en de toekomst van de kerk. "Geloof wordt doorgegeven door levende mensen, onze levens, niet wat we zeggen, maar wat we doen getuigt van het evangelie, dat de Geest werkzaam is en de mens tot een groter geheel behoort."

’Als ik ergens een hekel aan heb is het aan verdeeldheid’ In Onderweg praat Elsbeth met de burgemeester van Oudewater, Pieter Verhoeve. Een tijdlang was hij de jongste burgemeester van Nederland, maar het was geen vanzelfsprekendheid dat hij burgemeester werd. Hij was onder meer docent en advocaat, maar de politieke interesse die er al vanaf jongs af aan was liet hem nooit los. Nadat hij kort gemeenteraadslid in Dordrecht was werd hij burgemeester van de oudste stad van het Groene Hart, Oudewater. Voor hem als burgemeester is belangrijk dat de geschiedenis verbonden wordt met het heden en de toekomst. "De geschiedenis kun je niet claimen, die is niet verzuild, niet katholiek, liberaal of protestants, die is van ons allemaal en die bindt ons samen. Je ziet dat er veel verdeeldheid is in de samenleving, maar collectieve rituelen kunnen helpen met verbinden en verdiepen." 2018 was een pittig jaar voor Verhoeve, hij moest een maand lang al zijn werkzaamheden neerleggen om te resetten. "Ik heb daarna dertig pr

`Ik ben een extreem dogmatisch denker, maar dat vind ik vreselijk. ´ Tonnie Dieleman is geboren en getogen in Zeeuws-Vlaanderen. Veel mensen kennen hem als Broeder Dieleman, die liedjes schrijft en zingt in het Zeeuws-Vlaamse dialect. Hij groeide op in een Gereformeerd Vrijgemaakt gezin. Hij keerde zich af van de dogma's van de kerkelijke leer, maar put wel graag uit de eindeloze verhalen en de taal van Bijbel. In een openhartig gesprek met Elsbeth Gruteke praat hij over zijn liefde voor taal, voor muziek en voor de natuur. Maar ook welke rol de Gereformeerde traditie nog in zijn leven speelt. En hij neemt zijn banjo mee, om een aantal mooie nummers te zingen van zijn nieuwste album Komma.

'Door angst voor stilte wordt taal vaak gebruikt als stoplap!' In Onderweg praat Elsbeth Gruteke met 'de taalpaus van Nederland', Jan Renkema. Hij schreef de Schrijfwijzer, was hoogleraar tekstkwaliteit, eindredacteur van Onze Taal, en nog veel meer! Hij is iemand die leeft voor taal en voor wie de taal leeft. In dit gesprek gaat het natuurlijk uitgebreid over zijn liefde voor het Nederlands, maar ook over zijn geloof. Zo was Renkema onder meer voorzitter van een oecumenische woongemeenschap, supervisor van de Nieuwe Bijbelvertaling en vertaalde hij het Hooglied. Waar komen taal en geloof bij elkaar in zijn leven? In de uitzending vertelt Renkema ook over zijn ergernissen over de nultaal. Taal waarmee niets gezegd wordt, terwijl er wel gepraat wordt. Zoals bij nieuwsuitzendingen waarbij er niets te melden is, maar er toch uitgezonden wordt, "dan zet ik de televisie uit, dat irriteert me mateloos, daar is mijn leven te kort voor." De nietszeggendheid rukt op, maar er is niet echt iets aan te doen, denkt de

‘Ik geloof niet in reïncarnatie maar als het bestaat was ik een koe geweest in Yorkshire Dales’ In Onderweg praat Elsbeth Gruteke met SGP-persvoorlichter Menno de Bruyne, hij is al sinds 1984 werkzaam op het Binnenhof en is sinds een paar jaar ook actief als Kamer-historicus. Hij zag de communicatiewereld om zich heen veranderen, van via faxen en brieven contact hebben met kranten, naar vierentwintig uur per dag bereikbaar moeten zijn via Twitter, mail en de smartphone. Wat deed dit met de SGP en ook met hemzelf? Verder gaat het over zijn opgroeien in Zeeland, de liefde voor klassieke muziek, politieke geschiedenis en Engeland. De Bruyne 'kwam in 2004 als anglofiel uit de kast' nadat hij zelfs moest huilen bij het voor het eerst zien van de schoonheid van de natuur in Yorkshire, de reis naar dit deel van Engeland voelde voor hem als een thuiskomst. Afgelopen jaren kende hij verschillende moeilijke gebeurtenissen in zijn leven waardoor het verlangen naar het leven na de dood soms groot kan zijn. In een ope

’Het is een groot goed van God, dat we hier in een vrij land mogen leven' Teun Jordaan woont met zijn vrouw Gerda in Rhenen. Op de flanken van de Grebbeberg, waar hij ook tijdens de Tweede Wereldoorlog woonde, toen daar in de meidagen van 1940 zwaar gevochten werd. Teun kan er als geen ander over vertellen, en dat doet hij dan ook met verve. Want "vrijheid moeten we doorgeven". Hij doet dat door rondleidingen te geven op de Grebbeberg, het liefst met schoolkinderen. Teun Jordaan heeft een Post Traumatisch Stress Syndroom overgehouden aan alles wat hij meemaakte in de oorlog. Hij is inmiddels 86 jaar. In gesprek met Elsbeth Gruteke vertelt hij over zijn jeugd, de angst van de oorlog, het geloof in God, dat er was, maar waarover nauwelijks werd gesproken, en dat toch het houvast werd in zijn leven. Een speciale 4 mei-uitzending vanaf de Grebbeberg met Teun Jordaan.

'Van meningen ben ik niet onder de indruk.' In Onderweg is deze uitzending hoogleraar, columnist en Theoloog des Vaderlands Stefan Paas te gast bij Elsbeth Gruteke. Die titel kreeg hij vorig jaar oktober, en noemt hij een gemengde zegening. Toch neemt hij de taak die hierbij hoort, de theologie vertegenwoordigen, erg serieus. Zo is hij zeer actief op Twitter waar hij aanhaakt bij actuele onderwerpen zoals de opkomst van het Forum voor Democratie en het klimaat. Hij wondt zich erg op over het feit dat christenen op de partij van Thierry Baudet stemden en maakt zich hier ook zorgen over, maar daar bleef het niet bij, want hij vroeg deze mensen hem ook uit te leggen waarom ze deze keuze maakten, om dit fenomeen zo meer te kunnen begrijpen. Verder is Stefan Paas ook vaste gast bij een nieuwe religiepodcast van NPO Radio 1, De Ongelooflijke Podcast en schrijft veel artikelen en columns. In het gesprek gaat het over zijn opgroeien, over zijn tijd als leraar, als pionier in Amsterdam en over zijn plannen als Theo

'Ik heb een tijd niets van God begrepen, maar werd wel door Hem gegrepen.' In Onderweg heeft Elsbeth Gruteke deze keer een inspirerend gesprek met de pionier-predikant van Ameland Sybrand Alblas. Als zoon van een dominee wist hij zeker dat hij niet in de voetsporen van zijn vader zou treden. Toch kroop het bloed waar het niet gaan kon en uiteindelijk koos hij alsnog voor een studie theologie en het predikantschap. Sybrand kreeg tijdens zijn studie theologie in Utrecht kanker en in het gesprek vertelt hij over deze periode. 'De gedachte dat mijn leven in Gods hand is en daarin geborgen is gaf me enorm veel kracht, en hierdoor ben ik ook opnieuw gaan nadenken over mijn theologie en over God, als ik het op mijn duim zou moeten schrijven zou dat zijn: God is erbij!' In het interview gaat het verder over de bijzondere kanten van het Waddeneiland, de bijzondere welput bij de pioniersplek en de toekomst van de kerk.

'Ik vind het leven best een ingewikkeld gebeuren' In Onderweg praat Elsbeth Gruteke met Diet Groothuis, dichter, columniste, schrijver van kinderboeken en nog veel meer! Zo schreef ze vele schoonmaakcolumns voor dagblad Trouw en daarna ook meerdere boeken over dit onderwerp, maar ze geeft ook poëzieworkshops op basisscholen. Haar nieuwste boek, dat volgende week verschijnt, is een prentenboek voor kinderen. 'Het Ei', zelf omschrijft ze het als een scheppingsverhaal, over de oorsprong van de aarde. Ooit wilde ze dierenarts worden, maar uiteindelijk werd ze dus poetsgoeroe en dichter en schrijver. Dankzij een bijzondere ervaring tijdens een retraite in Limburg zocht ze haar roots weer op en kwam ze weer in de kerk terecht. In het gesprek gaat het over haar zoektocht in het leven, de complexiteit van het leven, haar band met de natuur en over het knuffelen van bomen.

'Ik verloor een stuk van mijn waardigheid al in de buik van mijn moeder.' In Onderweg praat Elsbeth Gruteke met fotograaf Ruben Timman. Naast dat hij fotograaf is heeft hij sinds kort ook een eigen museum! En daar zit een een bijzonder verhaal achter, want al jaren geleden kreeg hij een droom waarin dit museum van de menselijkheid te zien was. Met zijn foto's en de tentoonstelling wil Timman mensen laten zien dat ze waardig zijn en schoonheid hebben. Een les die hij zelf ook moest leren tijdens zijn leven. Toen zijn moeder zwanger was van Ruben overleed zijn broertje dat een jaar ouder was. Daarmee kwam al een stukje gebrokenheid zijn leven in. Ook werd hij gepest op school. Terwijl hij de mensheid de kroon op de schepping noemt en ook op deze manier voor zijn camera vastlegt heeft hij geen positief zelfbeeld. Jaren later brak hem dit op en kwam hij in een donkere periode terecht. Nu kan hij met een rechte rug ook over zichzelf zeggen dat hij waardig is en schoonheid heeft. Dankzij onder meer zijn eigen fo

‘Als gelovigen kunnen we niet accepteren dat mensen in de woestijn worden achtergelaten’ Pater Jan Heuft was 30 jaar jong toen hij naar Algerije vertrok. En 50 jaar later woont hij er nog. Hij is bijna 80, maar nog steeds actief met het bieden van hulp aan mensen die dat nodig hebben. De laatste jaren zijn dat vooral vluchtelingen, migranten, mensen die dagenlang door de woestijn trekken, op zoek gaan naar werk in Algerije. Of mensen die geprobeerd hebben de oversteek naar Europa te maken, maar kapseisden met hun boot. Mensen die ziek zijn en hulp nodig hebben. Pater Heuft kent hun schrijnende verhalen. Hij werkt als Katholieke pater zij-aan-zij met protestanten en moslims om mensen hulp te bieden. In gesprek met Elsbeth Gruteke vertelt hij wat hem motiveert. Waarom hij, zelfs toen zijn medebroeders door extremisten werden vermoord, in Algerije is gebleven en daar met vreugde kan blijven werken.

Tosca Niterink is actrice, columnist en schrijfster. NRC-lezers zullen haar kennen van de columns en reisverhalen die ze sinds 2011 schrijft. Oudere luisteraars kennen haar misschien nog als Thea, van het duo Theo en Thea dat in de jaren tachtig humoristische tv-programma's maakte. Sinds een paar jaar maakt Tosca met haar partner Anita wandelreizen. Ze begon met de pelgrimstocht naar Santiago de Compostela, maar wandelde ook in Turkije, Brazilië, India, Zuid-Korea, en is net terug van een wandelreis door de woestijn van Marokko. Door het wandelen kan ze haar hoofd leegmaken. “Je krijgt inzichten, en dat komt ook door de natuur”, aldus Tosca. In gesprek met Elsbeth Gruteke vertelt Tosca over die inzichten. Ook praten ze over de dementie en het overlijden van Tosca’s moeder en de bijzondere ervaringen daaromheen, die haar uiteindelijk helpen bij het overwinnen van haar angst voor de dood.

In Onderweg praat Elsbeth Gruteke met Elly Zuiderveld. Voor haar en haar man Rikkert is 2019 een bijzonder jaar. Ze vieren dat ze al vijftig jaar optreden met een jubileumtour; 50 jaar, Mooi Geweest! Maar of het ook mooi geweest is weet ze nog niet, dat zien ze pas na de tour. Met het liedje De Kauwgomballenboom scoorde zij haar eerste hit. Hoe dit liedje ontstond, en hoe het leven van Elly en Rikkert er in die tijd uitzag, vertelt Elly in Onderweg. Dit jaar wordt ze 73, maar ze is nog erg actief. Angst voor de dood is er niet, zoals ze zelf zegt: Ik ben al een keer dood geweest. Over deze ervaring, over hoe zij en Rikkert tot geloof kwamen en over nog veel meer gaat het in dit boeiende gesprek.

'Ik ben gelukkig met een ziek lichaam en een gezonde geest.' In Onderweg praat Elsbeth Gruteke met Remmelt Mastebroek, zoals hij zelf zegt eerst man en vader, daarna heel lang niets, en dan schrijver en wandelcoach. Hij leeft na een hartinfarct 'in reservetijd'. Dat hartinfarct werd veroorzaakt door een bloedziekte die er ook voor zorgt dat hij grotendeels doof is en dat zijn hart nog maar voor dertig procent functioneert. Daardoor werd hij stilgezet en gericht op zijn rol thuis. Ook is hij gaan schrijven en spreken. Ondanks dat zijn gezondheid dus te wensen overlaat is hij gelukkiger dan ervoor: 'Liever een gezonde geest in een ziek lichaam, dan een zieke geest in een gezond lichaam.' In het gesprek gaat het over zijn boeken, het luisteren als dove en over zijn liefde voor zijn vrouw Petra; 'Ik zeg tegen haar, ik houd vandaag meer van je dan gisteren, maar niet zoveel als morgen.'

‘Mijn handicap maakt mij tot wie ik ben’ In Onderweg praat Elsbeth Gruteke deze week met Jan Prij. Hij is filosoof, econoom en werkzaam voor het Wetenschappelijk Bureau voor het CDA. Hij schreef het boek God en Geld, over een combinatie die door de bank genomen niet als logisch wordt ervaren. Veel christenen zeggen: Het gaat om schatten in de hemel en niet op aarde. Maar hoe kan het dan wel samen gaan? Daarover gaat het boek dat Prij schreef. Hij werd 10 weken te vroeg geboren en is daardoor licht spastisch. Maar dat is geen belemmering voor zijn leven, hij ziet er zelfs voordeel in; dankzij zijn driewieler kan hij makkelijk een kratje bier vervoeren. In het gesprek gaat het verder over zijn leven, werken voor een wetenschappelijk bureau voor een politieke partij, christendemocratie en waarom Jan lekenpreker is, maar geen theologie wilde studeren.

‘Ik mocht als kind niet onbevangen zijn’ In Onderweg praat Elsbeth Gruteke met columnist, journalist en schrijver Stevo Akkerman. Hij schrijft drie keer in de week een column in het dagblad Trouw en schreef ook meerdere boeken. Hiervan is het meermaals bekroonde 'Donderdagmiddagdochter' het meest bekend. In dit boek schrijft hij over het verlies van een dochter en over hoe dat effect had op leven, geloof en huwelijk. Stevo groeide op in een voor hem 'beklemmende omgeving', de vrijgemaakt gereformeerde zuil. In het gesprek gaat het over waar hij nu staat qua geloof, zijn jeugd en journalistieke loopbaan, over hoe zijn columns tot stand komen en of er nog meer boeken aankomen de komende jaren.

‘Lijden kan je bitter maken maar ook beter’ In Onderweg praat Elsbeth Gruteke met Tonneke Bijker. Zij geeft al tientallen jaren Bijbelstudies, lezingen en is ook voor de oudere EO-kijkers geen onbekende als presentatrice van VrouwZijn, een tv-programma dat ze samen met Henk Binnendijk presenteerde. Samen met Dirk-Jan, haar echtgenoot maakte ze het indringende televisieprogramma 'Niets Meer Te Verliezen,' tijdens het maken van dit programma overleed Dirk-Jan en Tonneke maakte de serie alleen af. Ook al is ze bijna zeventig, ze is nog een veelgevraagd spreekster voor bijvoorbeeld vrouwenverenigingen. Ondanks dat ze vele honderden spreekbeurten heeft gehouden, blijft ze er elke keer toch ook weer tegenop zien. “Maar als ik voor een groep sta, komt de Geest van God en is het net alsof ik nooit zenuwachtig ben geweest.” In het gesprek gaat het over haar vroegere angst voor God, in het buitenland vertellen over de liefde van Hem voor ieder mens, het verdriet rond het overlijden van Dirk-Jan en over bitterheid.

‘Ik had een kinderlijk geloof’ In Onderweg praat Elsbeth Gruteke met de Spakenburgse gospelzangeres Annemieke Koelwijn. Ze bracht verschillende cd's uit, werkte samen met onder meer Gerald Troost en Ralph van Manen en treedt regelmatig op. Haar levensverhaal is er één met donkere dalen en ondanks dat een rotsvast geloof! Ze had geen makkelijke jeugd, verloor haar eerste man, raakte burn-out, vond opnieuw de liefde, maar ook dit pad verliep niet zonder hobbels. Over haar levensverhaal, over muziek, over Spakenburg, over de liefde en over nog veel meer gaan we het tijdens het komende uur hebben!

'Bij elk mens is er wel een kluwen die ontrafeld kan worden' Is er een relatie tussen geloven en psychische klachten? Hoe werkt de gebrokenheid van het bestaan door in de geloofsbeleving en de geloofsworsteling van mensen? En heeft iemands godsbeeld invloed op zijn psyche? Diepe vragen, waar Hanneke Schaap-Jonker zich mee bezig houdt als bijzonder hoogleraar Klinische Godsdienstpsychologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Ze groeide op in een domineesgezin. En ook haar opa was predikant. Welke invloed heeft dat op haar gehad? Welk Godsbeeld heeft zijzelf, en wat brengt haar dat in het leven? Elsbeth Gruteke in gesprek met Hanneke Schaap, over het belang van psychische zorg.

‘Ik weet eigenlijk nog steeds niet wat ik wil worden’ In Onderweg praat Elsbeth Gruteke deze week met Roué Verveer, deze cabaretier en stand up comedian heeft het laten lachen van mensen tot missie verheven. Dit is waarom hij op aarde is. Zijn standaard hashtag bij berichten is dan ook #leefenlach. Naast zijn vele shows, schreef hij ook de bestseller Waarom? Daarom! Een boek over opvoeden op z'n Surinaams. Maar hoe zag zijn eigen opvoeding eruit, hoe houdt hij het altijd lachen vol, welke rol speelt God in zijn leven en wat zijn plannen voor 2019?