Het Marathoninterview

Jolande Withuis (1949) is sociologe en schrijfster. Ze werd geboren in Zutphen. Op eenjarige leeftijd werd ze, zoals ze het zelf zegt, ontvoerd naar Amsterdam. Daar was een breder draagvlak aanwezig voor het door haar ouders fanatiek beleden communisme. Momenteel werkt ze aan een boek over haar vader en het Nederlandse communisme van de jaren vijftig. Dat boek komt begin volgend jaar uit bij De Bezige Bij. In de afgelopen jaren publiceerde ze onder meer de veelgeprezen biografieën Juliana, vorstin in een mannenwereld en Weest manlijk, zijt sterk over de verzetsheld Pim Boellaard. Daarnaast schreef ze over feminisme, de Tweede Wereldoorlog en zijn nasleep en vele andere uiteenlopende onderwerpen. Ondertussen hield ze er een excellente wetenschappelijke loopbaan én een goede naam als opiniemaker in de krantenkolommen op na. In 2003 verhuisde Withuis terg naar Zutphen. En op Kerstavond komt ze naar Hilversum voor het eerste Marathoninterview van dit jaar. Programmamaker Tom Klaassen is onder meer presentator

In het laatste radiomarathoninterview van 2016 gaat Marcia Luyten in gesprek met filmmaker Frans Weisz (78). Toen Frans Weisz en Marcia Luyten elkaar voor het eerst ontmoetten, bleken ze een onverwacht raakvlak te hebben: Limburg. Frans Weisz zat er als kind ondergedoken, Marcia Luyten groeide er op. Hij bleef het lang missen: de grote familie, de boerderijen het troostrijke Roomse leven. Na de oorlog moest Frans Weisz het lang zonder familie stellen. Als regisseur construeerde hij zijn eigen familie: een van acteurs op een warme, volle filmset. Hij stond aan de voet van de Nederlandse film; geen Nederlandse cineast schiep een omvangrijker oeuvre. Hij maakte naam met kaskrakers als De inbreker en Rooie Sien, ontwikkelde zich als regisseur van boek- en toneelstukverfilmingen, verfilmde boeken van Campert, Vestdijk, Mulisch en mindere goden van de Nederlandse literatuur. Zijn grootste succes behaalde hij met de verfilmingen van Voskuils Bij nader inzien en het toneelstuk Leedvermaak van Judith Herzberg; goed

Tom Lanoye (58) is schrijver, acteur, dramaturg, ondernemer en media-persoonlijkheid. Bram Vermeulen spreekt hem in Zuid-Afrika. Tom Lanoye, zoon van een slager en een actrice, groeide uit tot een van de meest invloedrijke intellectuelen van Vlaanderen. Als romancier, als satiricus, als theatermaker, performer en sinds de oprichting van Bloednoot – een band die nooit repeteert – ook nog als muzikant. Een literaire veelvraat die gehoord wil worden. Zelfs van zijn huwelijk maakte hij een mediagebeurtenis, in de hoop het taboe op het homohuwelijk in de jaren negentig te doorbreken. Zijn enorme productie en geldingsdrang in schrift, en op alle denkbare podia doen interviewer Bram Vermeulen vermoeden dat Lanoye naar een vorm van therapie zoekt. Daarover gaan ze praten in het Marathoninterview, dat bij hoge uitzondering uit Kaapstad komt: de uitvalsbasis van beiden.​

Frans G. Bauduin (1946) was tot 2012 werkzaam in de rechtbank Amsterdam, voornamelijk als strafrechter. In de jaren tachtig werkte hij ook op Aruba, in de jaren negentig bij het Joegoslavië-tribunaal. Hij ‘deed’ grote zaken als Ahold en Probo Koala, veroordeelde Volkert van der G. tot achttien jaar voor de moord op Fortuyn; Robert M., hoofdverdachte in de Amsterdamse zedenzaak, kreeg dezelfde straf plus tbs. Bauduin geldt als het archetype van de rechter: stoïcijns, kordaat, eigenzinnig, weloverwogen, bestand tegen publieke druk bij geruchtmakende strafzaken. ‘Als je een rechter moet boetseren, komt daar Frans Bauduin uit,’ schertste een advocaat. Hij is nu nog werkzaam als raadsheer-plaatsvervanger bij het Gerechtshof Arnhem. Eerder dit jaar was hij te zien in Kijken in de ziel, ook met Coen Verbraak.

Gloria Wekker (66) is emeritus hoogleraar Gender en Etniciteit. Ze legde zich toe op het Caribisch gebied, vrouwenstudies en klinische psychologie. In 1984 richtte ze samen met anderen Sister Outsider op, een actiegroep voor zwarte lesbische vrouwen, genoemd naar de essaybundel van feministe Audre Lorde. Sinds 2001 bekleedt Wekker de Aletta-leerstoel Gender en Etniciteit aan de letterenfaculteit in Utrecht. Dit voorjaar verscheen White Innocence: Paradoxes of Colonialism and Race, over de Nederlandse koloniale geschiedenis en geïnstitutionaliseerd racisme in de Nederlandse maatschappij. Wekker is bovendien voorzitter van de Commissie Diversiteit van de Universiteit van Amsterdam. Omdat de meeste studenten er wit zijn en de hoogleraren man, beval de commissie aan om actief mensen met uiteenlopende achtergronden te werven, desnoods op basis van quota. De UvA stelde een 'diversity officer' aan, verantwoordelijk voor meer diversiteit onder studenten, personeel en curriculum. Wekker vindt dat Nederlanders wegk

Kristofer Marinus Schipper (82), ook bekend als Rik Schipper en Shi Zhouren, is sinoloog en antropoloog gespecialiseerd in het taoïsme. Kristofer ‘Rik’ Schipper werd geboren in 1934 in het Zweedse Järnkorg, uit een Nederlandse moeder en een Franse vader. Hij groeide op in Nederland, ging naar school op de Werkplaats van Kees Boeke in Bilthoven. Al vroeg ontvlamde zijn liefde voor Chinese en Japanse kunst, die hem na zijn eindexamen naar Parijs dreef, waar hij Chinees, Japans, Chinese godsdiensten en antropologie ging studeren. Begin jaren zestig ging hij voor veldwerk naar Taiwan, waar hij twee jaar later bij hoge uitzondering als westerling een belangrijk taoïstisch ritueel bij mocht wonen. Sindsdien is hij een taoïstische meester. Begin deze eeuw richtte hij met zijn vrouw Yuan Bingling in hun woonplaats Fuzhou de eerste bibliotheek in China op die gespecialiseerd is in westerse literatuur en sociale wetenschappen. Zijn meest recente passie is het bewerkstelligen van natuurbehoud in China op taoïstische b

Bram Vermeulen gaat in gesprek met schrijver Chris de Stoop. In Dit is mijn hof beschrijft Chris De Stoop (1958) de teloorgang van Doel, nabij de Hedwigepolder, ontvolkt geraakt door de havenuitbreiding van Antwerpen. Als compensatie voor het uitbaggeren van de Schelde moet eeuwenoud boerenland er wijken voor nieuw natuurgebied. De Stoop keek ook veelvuldig over de grens. In Vrede zij met u, zuster volgt hij de eerste westerse jihadiste die naar Bagdad reisde om zich daar op te blazen. Hij schreef ook over de eerste jihadisten die naar Syrië trokken. Het complot van België, dat deels in de Brusselse wijk Molenbeek speelt, gaat over de genocide in Rwanda. In Ze zijn zo lief meneer beschreef hij de internationale vrouwenhandel van binnenuit en veroorzaakte een groot schandaal in België. Het vervolg Zij kwamen uit het Oosten kreeg de Gouden Uil Publieksprijs.

Voor wie nooit oplet: Adri van der Heijden (1951) is schrijver. In 1978 begonnen als Patrizio Canaponi, bouwde hij aan een imposant oeuvre dat zich ook laat lezen als een literaire autobiografie. Hoofdmoot vormen de romancycli ‘De tandeloze tijd’ en ‘Homo duplex’, quasi organisch gegroeid en uitgedijd, vaak anders dan de auteur had gepland. Het ‘leven in de breedte’ (uit Vallende ouders) werd een begrip. Het lijkt een beginselverklaring, van toepassing op al het werk. Van der Heijden schreef ook requiems voor zijn vader (Asbestemming), moeder (Uitdorsten) en enig kind Tonio. De P.C. Hooftprijs volgde in 2013. Nu werkt hij aan een roman geïnspireerd op de vliegramp met de MH17, een eerbetoon aan Tonio en zijn in Oekraïne geboren schoonvader. Onlangs verscheen zijn roman De ochtendgave, die in zeventiende-eeuws Nijmegen speelt.

Judit Neurink (1957), journalist voor Trouw en De Standaard, schrijft vooral over het Midden-Oosten. Sinds april 2008 woont ze in het Koerdische gedeelte van Noord-Irak, aanvankelijk in Suleymania, daarna in Erbil. Daar heeft ze een mediacentrum opgezet, het Independent Media Centre Kurdistan, dat wordt gesteund door de Nederlandse organisatie Free Press Unlimited. Ze organiseerde er trainingen voor Koerdische en Iraakse journalisten teneinde de kwaliteit van de media en de democratie in Irak te verbeteren. Boeken van haar hand zijn Misleide martelaren (2005) over de Iraanse radicale groepering Moedjahedien Khalq; De bange stad (2009) roman over families in Bagdad; Mijn Iraakse familie (2011) over haar leven in Irak, De Joodse bruid (2014) over de laatste Joden in Irak. Dit jaar verschenen De vrouwen van het kalifaat en De oorlog van Isis.

Max Welling is sinds 2013 hoogleraar Machine learning aan de Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica van de Universiteit van Amsterdam. Volgens de UvA-persvoorlichting doet hij onder meer onderzoek naar ‘lerende systemen en hun toepassing bij de analyse van grootschalige datasets, hoe inzichten uit de neurowetenschap en de cognitieve wetenschap over menselijk leren kunnen worden ingezet voor computergestuurd leren, en hoe we machines kunnen ontwerpen die altijd blijven doorleren en de complexiteit van het interne model automatisch blijven aanpassen aan nieuwe informatie'.

Robbert van Lanschot doet alles wat niet van hem verwacht wordt. Hij werd geboren in Nederlands bekendste bankiersfamilie, maar werd hij geen bankier. Hij werkte eind jaren negentig voor Buitenlandse Zaken als rapporteur in Bosnië en Kosovo. Maar hij werd geen diplomaat. Nu noemt hij zich freelance journalist. Maar Robbert van Lanschot is vooral particulier waarnemer: van Somalië tot Libië, van Syrië tot zijn eigen land. Hij trok de probleemwijken in van Nederland om uit te vinden wat er mis is met de integratie en schreef het op in Café Mogadishu. Dit jaar publiceerde hij zijn tweede boek: over Westerse mannen op zoek naar Afrikaanse liefde.

Jan Swinkels (1950) werkt sinds 1982 als psychiater in het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam. Sinds 2002 is hij als bijzonder hoogleraar Richtlijnontwikkeling in de Gezondheidszorg -een leerstoel van het Trimbos Instituut en het AMC- verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. Swinkels is als psychiater gespecialiseerd in de behandeling van depressies. Volgend najaar gaat hij met pensioen. In het Marathoninterview van 27 december praat interviewer Coen Verbraak drie uur lang met hem. Een gesprek over de krochten van de menselijke geest, de drijfveren van de psychiater en mogelijkheden en onmogelijkheden van de psychiatrie. “De meeste dingen kun je niet veranderen. Daarom gaat het in het leven uiteindelijk om één ding: dat je leert te accepteren dat het is zoals het is.’

Noraly Beyer is geboren op Curaçao uit Surinaamse ouders. Zij was van redacteur/presentator van het NOS Journaal (1985-2009) en de Wereldomroep (1983-2008). Ze speelde rollen in theatervoorstellingen als Ajax, Hemel boven Berlijn, Medea, De Vagina Monologen en De Afscheidsmonologen en ze schrijft zelf ook toneelstukken. In 2009 ontving ze uit handen van Job Cohen de Cosmic Award voor haar rol als pleitbezorger voor meer diversiteit in de Nederlandse media. Ze was voorzitter van de Stichting Mai Nederland die zich inzet voor armoedebestrijding op Curaçao. Beyer kwam op haar twaalfde naar Nederland. Na de PABO ging ze in Suriname werken als nieuwslezer. Na de decembermoorden in 1982 kwam ze opnieuw naar Nederland. Door haar werk als nieuwslezeres veroverde ze een plek in de harten van de kijkers.

Tessel Blok ontvangt de schrijver/journalistAlexander Münninghoff. Een Russische gravin als grootmoeder, een schatrijke spion voor de geallieerden als grootvader, een vader bij de Waffen SS, een moeder die hem na de oorlog ontvoert naar Duitsland, waarna hij door de grootvader terug-gekidnapt wordt. Dat is het begin van het leven van Alexander Münninghoff (70), journalist, oud Rusland- en oorlogscorrespondent, Ruslandkenner en schaak-liefhebber. Een man met een verhaal, bijna te wonderlijk en te vol voor één leven.

Hij debuteerde met De provincie en schreef onder andere De regenvogel, De blinde passagiers, De droevige kampioen, Mijn kleine waanzin,Waarom elf Antillianen knielden voor het hart van Chopin en In het huis van de dichter. Veel van zijn romans zijn in diverse talen vertaald en verfilmd. Als schrijver heeft hij internationale faam verworven – The New York Times prees Jungle Rudy als een meesterwerk van verhalende non-fictie. Met Baltische zielen schreef hij een baanbrekend en grensverleggend boek, met De vergelding bereikte hij een breed en groot publiek.

Coen Teulings (54) is econoom en trad deze lente na zeven jaar af als directeur van het Centraal Planbureau. Nu geeft hij les aan de Universiteit van Amsterdam en Cambridge. Hij is de kleinzoon van Frans Teulings, vice-premier in het kabinet Drees, hij is zelf ook prominent lid van de PvdA. Opmerkelijk: in het verleden was hij communist. In de media wordt hij betiteld als ‘machtig man’ en ‘uitgesproken’. In 2013 ging het nieuws overwegend over de crisis: Noord tegenover Zuid in Europa en opnieuw enorme bezuinigingen in eigen land. Is de Europese crisis een economische of is het vooral een politieke crisis? Een gesprek met Coen Teulings over nieuwe kansen en oplossingen. Een econoom die affiniteit heeft met politiek, maar ook kan filosoferen over de morele aspecten van de crisis.

Carolien Roelants was dertig jaar Midden Oosten-redacteur voor NRC Handelsblad. Onlangs ging ze met pensioen, maar nog steeds schrijft ze een column over haar vakgebied voor de krant.

De controversiële kunstenares Katinka Simonse (1979), beter bekend als Tinkebell, maakte naam vanwege een reeks geruchtmakende kunstprojecten.

Joke van Leeuwen is schrijfster en illustrator. Eerst bekend als kinderboekenauteur, steeds bekender als all round auteur en dichter. Ze won dit jaar de AKO literatuurprijs voor Feest van het begin, een liefdesroman die ten tijde van de Franse revolutie speelt. Op de vraag wat ze met het prijzengeld ging doen, antwoordde ze droogjes: ‘Ik denk niet dat dat gevraagd wordt aan mensen die vijf keer de Balkenende-norm verdienen. Ik kan het geld goed gebruiken; ik ben zzp-er.’ Live vanuit haar huis in Antwerpen praat Djoeke Veeninga drie uur lang met Joke van Leeuwen over het altijd wisselend perspectief waarmee ze de wereld bekijkt, over taal, over kinderen, over het stadsdichterschap van Antwerpen, over haar optreden als cabaretière met een eigenzinnige vrouwenstem.

Vlak voor zijn 40e levensjaar begon Tomas Ross, in 1944 op een onderduikadres als Willem Hogendoorn geboren, in een explosief tempo misdaadromans en politieke thrillers te schrijven. Hij publiceerde in 30 jaar ruwweg 55 romans en 11 jeugdboeken, en ontwikkelde zich daarnaast tot een scenarioschrijver van films en televisieseries. Wat is er met Ross gebeurd? Welke bron voedt al die productiviteit? En hoe komt het dat dit oeuvre, dat hem meerdere prijzen heeft opgeleverd, sommige mensen zo tegen de haren instrijkt? Zijn het de samenzweringstheorieën die steeds weer in zijn werk terugkomen? Of is het zijn kritische houding tegen de Oranjes, die hem parten speelt? Het gesprek met Hogendoorn zal gaan over duistere zaken, over de verborgen wereld achter de realiteit van alledag, over zijn tumultueuze vriendschap met Theo van Gogh, over schrijven en misschien ook wel over de noodzakelijke relativering van een enigszins achterdochtig wereldbeeld.