Onder Mediadoctoren

Niets lijkt zo vaak voorspeld als het einde van de wereld. De Apocalyps spreekt tot de verbeelding en biedt vaak inspiratie voor films en series. Daarnaast wordt dit narratief ook binnen de journalistiek genoemd, bijvoorbeeld wanneer het gaat over opwarming van de aarde. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over wat de Apocalyps zo aansprekend maakt. Dit doen we samen met Laura Copier, universitair docent aan de Universiteit Utrecht en gespecialiseerd in de uitwisseling tussen de bijbel en film. We bespreken welke morele boodschap er besloten ligt in de Apocalyps en welke overeenkomsten er zijn met de wijze van verslaggeving in de journalistiek. De overstap op het jaar 2000 zou tot een catastrofaal einde leiden. Iris Verhulsdonk en Thom Aalmoes doken in de millenniumbug, waar we allemaal van in de ban waren. Welke communicatie kunnen we verwachten wanneer er een grote uitbraak van een virus is? Narin Esmaeel en Sebastiaan van de Poll interviewden communicatie-adviseur Hella Smit en persvo

Televisie biedt graag een helpende hand. Je kunt er terecht wanneer je man een slechte klusser is of wanneer je ruzie hebt met je familie. Televisie geeft ook scripts door over hoe je aan je familie en vrienden vertelt dat je lesbisch, homo, bi of transgender bent. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over uit de kast kom-verhalen en de rol die televisie daarbij speelt. Dit doen wij samen met Balázs Boross, antropoloog, die voor zijn promotieonderzoek met tien deelnemers van het tv-programma Uit de kast sprak. We bespreken wat de televisie ons leert over hoe je uit de kast moet komen en hoe deelnemers dit ervaren. Uit de kast komen lijkt voorbehouden te zijn voor mensen die niet voldoen aan de hetero-norm. Pim Prins en Narin Esmaeel doken de geschiedenis in en maakten een item over het Psychopathia Sexualis van Richard von Krafft-Ebing. Botte Jellema, freelance journalist en presentator, maakte in 2010 een radiodocumentaire over uit-de-kast-kom verhalen en werd hierover geïnterviewd door Folke

Het heelal fascineert bijna iedereen, omdat het zo awesome is! Maar hoe komt het eigenlijk dat we de ruimte zo ontzettend cool vinden? In deze 52e aflevering van Onder Mediadoctoren verwonderen wij ons over het verhaal van het heelal, hoe breng je dat over wanneer het heelal zo groot, abstract en complex is? Te gast is Marieke Baan, hoofd communicatie van de Nederlandse universitaire sterrenkunde-instituten en naamgever van planetoïde 12631. We bespreken de verslaggeving van de sterrenkunde waarbij wetenschapsjournalisten optreden als een vertaler naar het grotere publiek. Dit zien we alleen bij specifieke wetenschapsgebieden: de kennis lijkt zo specifiek en moeilijk dat de vertaling nodig is. Ook bespreken we de manier waarop sci-fi en de realiteit elkaar beïnvloeden.Tot slot gaan we ook in op het politieke belang van het heelal. De sterrenkunde lijkt ideaal voor internationale samenwerking, omdat iedereen hetzelfde doel nastreeft in het heelal. Het heelal is super gaaf, zolang alle planeten maar ‘Normaal.

51 - Dood van de popster by Onder Mediadoctoren

In deze 50e aflevering van Onder Mediadoctoren verwonderen de Mediadoctoren zich over filterbubbels: de informatieluchtbel die ervoor zou zorgen dat we intellectueel geïsoleerd raken en niet meer in aanraking komen met andersdenkenden. Te gast is Sanne Kruikemeier, universitair docent Politieke Communicatie aan de Universiteit van Amsterdam. We bespreken of filterbubbels daadwerkelijk bestaan, hoe zij zich al dan niet uiten en welk effect zij hebben op ons denken. Daarnaast bespreken we nepnieuws en de rol van digitale media in het nieuwsdieet van burgers.

Al ruim vijftien jaar hoor je overal in de media het belang van benoemen. Het gaat daarbij vooral om het vermelden van etnische afkomst bij negatieve nieuwsberichten. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over het nut van het benoemen van afkomst. We bespreken wat de multiculturele samenleving betekent en hoe allochtoon als term vooral mensen in een categorie duwt, die conceptueel uitermate vaag is. Redacteuren Iris Verhulsdonk en Thom Aalmoes maakten een item met drie jongeren die volgens de definitie allochtoon zijn. Hoe verhouden zij zich hiertoe? Het interview, is met Annieke Kranenberg, ombudsvrouw van de Volkskrant. Redacteuren Narin Esmaeel en Pim Prins spraken met haar over de manier waarop de Volkskrant omgaat met het benoemen van afkomst.

Films komen tegenwoordig in verschillende bioscoopversies uit, zoals 3D, terwijl mensen ook thuis steeds meer geavanceerde thuisbioscopen hebben. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over bioscoopcultuur: waarom gaan mensen in hemelsnaam nog naar buiten om een film te zien als je alles thuis op je eigen bank kunt bekijken? Dat doen zij samen met  Clara Pafort-Overduin, Universitair Docent bij Media & Cultuur aan de Universiteit Utrecht. In Nederland gaan relatief weinig mensen naar de bioscoop. We bespreken uitgebreid de rol van de Nederlandse Bioscoopbond, de verzuiling en de internationale profilering van de Nederlandse film. Naast de film draait het natuurlijk ook om de bioscoop zelf. In Amsterdam staat de mooiste bioscoop van het land, Tuschinski. Redacteur Folkert Coehoorn maakte met Vincent Crone een item over een bijzonder opwindend plekje in deze bijzondere bioscoop. Redacteuren Thom Aalmoes, Sebastiaan van de Poll en Pim Prins interviewden de Amerikaanse filmgek Jeffrey Babcock

Christenen gaan steeds minder naar de kerk, jonge moslims komen steeds minder vaak in de moskee en veel Nederlanders geloven niet in God, maar wel in iets. Welke rol hebben de media hierin? In de 47e aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over religie en populaire cultuur. Dat doen zij met theoloog Mirella Klomp, verbonden aan de Protestantse Theologische Universiteit Een religie zit vol liturgische rituelen. Liturgische rituelen zijn (voornamelijk Christelijke) handelingen die teruggevoerd kunnen worden op oude tradities. Ze veronderstellen een gemeenschap en zorgen voor een saamhorigheidsgevoel. Klomp legt uit hoe we in ons hedendaags media gebruik liturgische rituelen kunnen herkennen: voornamelijk Christelijke handelingen die teruggevoerd kunnen worden op oude tradities. Tegenwoordig wordt de rol van de geïnstitutionaliseerde kerk steeds kleiner. Klompt stelt dat door die verkleining er een verplaatsing van de rituelen plaatsvind, richting andere domeinen in de cultuur. Hierdoor veranderen de relig

Online vind je allerlei woorden en afkortingen die je niet in de krant leest. Hoe ontstaat deze taal en heeft deze taal ook invloed op de standaardtaal? In deze 46e aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over internettaal. Dit doen we met taalkundige professor dr. Marc van Oostendorp. Om internettaal te begrijpen, definiëren we eerst wat taal is. Van Oostendorp haalt daarbij Aristoteles aan: taal zijn gedachten die je vorm hebt gegeven. Taal gebeurt dan ook veel in je hoofd. Maar wat is internettaal dan? Onze redacteur Folkert Coehoern interviewde internetdeskundige en socioloog Gyurka Jansen. Volgens hem hangt internettaal samen met subculturen: mensen bevestigen door middel van taal dat ze tot een specifieke groep behoren. Vincent vraagt hoe we die groepen kunnen begrijpen. Dit is volgens Van Oostendorp niet erg veel veranderd door internet. Iedereen praat net iets anders dan een ander en aan de hand daarvan kun je een hoop te weten komen over mensen. Mensen denken vaak aan taal als communicatiemid

Vertellen de media ons wel het hele verhaal? Zijn we echt zo naïef om te denken dat de samenleving niet wordt geregeerd door enkele machthebbers in de wereld? Die sporen van vliegtuigen in de lucht, duiden die er niet op dat we besproeid worden met chemicaliën? En de maanlading heeft toch nooit plaatsgevonden: Stanley Kubrick heeft dat gefilmd in een studio. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over complottheorieën. We doen dat met Stef Aupers, hoogleraar Mediacultuur aan de KU. Een complottheorie is volgens hem een claim over een kleine, onzichtbare maar zeer machtige elite die een ongekende invloed uitoefent. Voorheen ging het in Westerse landen vooral over de exotische ander, zoals joden, communisten en moslims. Rond de moord op John F. Kennedy - de moeder van de moderne complottheorie – vond er echter een verschuiving plaats. Complottheorieën gaan sindsdien vooral over onze eigen instituties, overheden, industrieën en financiële markten. Het Mediadoctoren Bevrijdingsfront breekt in tij

Een date hoef je allang niet meer te regelen via een avondje uitgaan. Datingsites – en apps als Tinder of Happen worden veel gebruikt. Media schrijven graag over de invloed van technologie op daten, maar heeft de technologie onze afspraakjes wel zo veranderd? In de 44e aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over datecultuur, traditionele genderrollen en technologie. 

Dat doen we met antropoloog Jitse Schuurmans. Hij schreef zijn masterscriptie over de verleidingsgemeenschap in Californië en is nu bezig met een promotieproject over dating en hooking up in de VS en Hong Kong. Hij maakt onderscheid tussen traditionele date-script dat voorschrijft hoe een jongen een meisje moet uitvragen. Hooking up gaat om snel seksueel contact, waarbij emotionele intimiteit wordt afgehouden. 

 We bespreken de geschiedenis van datecultuur. Linda legt uit dat daten een fenomeen is uit de moderniteit. Eind 18e eeuw beginnen mensen een relatie te zoeken via media, maar dit was hevig gestigmatiseerd. Met de opkomst van int

Het lijkt wel alsof ieder muziekgenre zijn eigen drugs heeft. Reggae klinkt extra lekker met een jointje en menig festivalganger slikt graag een pilletje om de techno extra te waarderen. In deze aflevering verwonderen de mediadoctoren zich over de relatie tussen muziekgenres en drugs. Dit doen wij in de studio met criminoloog Ton Nabben, verbonden aan Bonger instituut van de Universiteit van Amsterdam. Nabben maakte in zijn proefschrift onderscheid tussen de set, de setting en drug zelf. De setting kan een locatie of een regio zijn, bij de drug kan gekeken worden naar de chemische samenstelling van de drug of bijvoorbeeld de prijs. Bij de set gaat het om de eigenschappen van de gebruiker. Zo was heroïne in de jaren ’30 in Noord-Amerika erg cool onder de hipsters en de zwarte jazzmuzikanten die door het land trokken. Linda voegt hieraan toe dat veel muziekgenres ook sterk verbonden zijn met settings, namelijk met specifieke jeugdculturen. Die hebben bepaalde kenmerken die overeenkomen met bepaalde drugs. Dit

We kijken vaak naar films of video's die eigenlijk heel vies of eng zijn. Waarom is het lekker om te gruwelen? Heeft wansmaak ook een functie? En waarom walgen wij eigenlijk? In de 42e aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over walging en de media. Te gast is Jan Doense, ook bekend als Mr Horror. Hij is oprichter van het tijdschrift Schokkend Nieuws, een filmtijdschrift voor liefhebbers van horror, fantasy en science fiction. Daarnaast is hij voormalig directeur van het Amsterdam Fantastic Filmfestival en richtte hij productiemaatschappij House of Netherhorror op, dat onder andere de film The Pool produceerde. Doense vertelt dat de horror in de jaren ’60 extreem gruwelijk was, terwijl horror nu juist vrij gematigd is. Linda ziet een verband met de seksuele tijdsgeest: die was in de jaren ’60 een stuk vrijer dan in de huidige tijd, waarin de samenleving juist preutser wordt. Vincent vraagt zich af of het zo is dat mensen tegenwoordig zoveel gewend zijn dat ze niet meer te choqueren zijn. Doen

Een goede journalist hoort zijn mening voor zich te houden. Sterker nog: het zou beter zijn als de journalist helemaal geen mening zou hebben. In de geestes- en sociale wetenschap zijn we echter heel kritisch op het idee van objectiviteit. We kunnen niet meten zoals natuurwetenschappers dat doen en een groot deel van wetenschapsfilosofie bestaat uit kritiek op het idee van waardevrije of objectieve wetenschap. Daarom vragen we ons in aflevering 41 af: is het mogelijk om objectieve journalistiek te bedrijven? Dat doen wij met Rens Vliegenthart, hoogleraar bij de afdeling Communicatiewetenschap van de UvA en gespecialiseerd in politieke communicatie. We beginnen met een begripsbepaling, want wat is subjectieve journalistiek precies? Vliegenthart zegt dat het zou moeten gaan om feiten in plaats van meningen. Bovendien moet objectieve journalistiek een gebeurtenis van meerdere kanten belichten. Maar de exacte betekenis van objectieve journalistiek is niet zo duidelijk afgebakend. Vincent vindt dat objectiviteit

De Mediadoctoren zijn nooit te beroerd geweest om anderen de maat te nemen. Deze keer gaat het over diversiteit en moeten zij ook bij zichzelf te rade gaan: waarom hebben ze in 39 afleveringen nog nooit een niet-witte gast gehad? Waarom zijn de media zo overweldigend wit? En wat kunnen we daar aan doen? In de 40e aflevering bespreken de Mediadoctoren diversiteit (en vooral het gebrek daaraan) in de media. Te gast is Reza Kartosen-Wong. Hij promoveert binnenkort op de consumptie van Aziatisch-Nederlandse populaire cultuur en is docent aan de Universiteit Utrecht. Uit het onderzoek van Kartosen-Wong blijkt dat jongeren zich afkeren wanneer zij zichzelf niet terugzien in de media. Het gevolg is dat zij zich mogelijk ook afkeren van Nederland omdat ze zich niet erkend voelen. Linda denkt dat we een onderscheid moeten maken tussen diversiteit in redacties en diversiteit in onderwerp en beeld. Het lijkt haar geen goed idee dat kranten alleen Marokkaans-Nederlandse journalisten aannemen voor een reportage over de

Het is een bekende klacht die je al jaren hoort: de televisie- en radiostudio’s zijn gevestigd in Hilversum en mediamakers wonen bijna allemaal in de grachtengordel. Maar hoe zit het daarbuiten? Hoe ziet populaire cultuur in de regio eruit en wat is het belang van lokale populaire cultuur? In deze 39e aflevering verwonderen de mediadoctoren zich over populaire cultuur in de regio. Te gast is de uitgelezen expert op dit gebied: doctor Irene Stengs, cultureel antropoloog verbonden aan het beroemde Meertens Instituut. Irene is gespecialiseerd in lokale identiteiten. Maar, vraagt Linda, wat zijn dat en waarom moeten we die bestuderen? Lokale identiteiten gaan over een verbintenis met de plek waar je woont of waar je vandaan komt. Dit kan dus overal zijn, ook in de stad. Er is echter sprake van een specifieke categorie, de plattelands- of streekidentiteit. Mensen die hierover spreken zetten die lokaliteit op één lijn met het platteland of de regio. Irene doet momenteel onderzoek naar André Rieu, wereldwijd

Lijden en sterven zijn niet de meest gemakkelijke onderwerpen, maar toch zijn deze onderwerpen niet weg te denken uit de media. In programma’s als ‘Over mijn lijk’ gaat het zelfs over de terminale ziektes van vaak jonge mensen. Hoe vertel je een verhaal over sterven? Waarom is het belangrijk dat we dit zien op tv? En, worden we banger of minder bang voor de dood door de verhalen in de media over ons eigen sterfelijkheid? In de 38e aflevering van Onder Mediadoctoren verwonderen we ons over terminale ziektes in de media. 

Dit doen wij in de studio met Bart van Heerikhuizen, socioloog die al sinds 1972 verbonden is aan de Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam. Hij heeft het idee dat we tegenwoordig veel meer bezig zijn met ziek zijn en lijden in de media dan enkele decennia geleden. Ook zien we steeds meer aandacht voor ziektes in de media en openbare ruimtes. Linda vindt dit Amerikaans aanvoelen, waar goede doelen geen geld krijgen van de overheid en van fondse

In de 37e aflevering verwonderen de mediadoctoren zich over broodje aap-verhalen. De media, en vooral ook sociale media, spelen een belangrijke rol in het doorvertellen, herhalen en in leven houden van deze verhalen. Maar waarom trappen we er iedere keer in? Te gast in de studio is dr. Peter Burger, docent journalistiek en nieuwe media aan de Universiteit Leiden en het brein achter de website Gestolen Grootmoeder, waar hij broodje aap-verhalen bijhoudt. Peter vertelt waar de naam broodje-aap vandaan komt: Ethel Portnoy was wereldwijd de eerste die dit soort verhalen verzamelde in haar boek Broodje Aap uit 1978. Maar het idee van virale verhalen is al ouder. Al in de 19e eeuw werden dergelijke verhalen verspreid via kranten, iedere keer weer in een iets andere vorm. Vincent merkt op dat het mensen broodje aap-verhalen altijd via verre, vage kennissen te horen krijgen, maar de originele bron blijft onbekend. Mediastudent Folkert Coehoorn maakte een item over een bekend broodje aap-verhaal ‘de smiley bend

36 - Rechtspraak by Onder Mediadoctoren

Biseksualiteit wordt vaak genegeerd in de media en wanneer een personage in een serie biseksueel is, is dat meestal slecht nieuws. In de 35e aflevering vragen de mediadoctoren zich af hoe het staat met biseksualiteit in de media. Hoe komt het dat hier zo weinig onderzoek naar is gedaan en is dat erg? Linda en Vincent praten hierover in de studio met dr. Jaap Kooijman, universitair docent bij Mediastudies aan de UvA. Vincent, Linda en Jaap bespreken waar de letters LHBTQI voor staan en komen al snel tot de conclusie dat de B (biseksueel) vaak uitgegumd wordt, terwijl er steeds meer aandacht is voor de andere letters. De biseksualiteit van Tofik Dibi en zanger Gordon wordt in media niet serieus genomen. Jaap stelt dat het definiëren van biseksualiteit als identiteit eigenlijk niet aan hem is, maar aan de groep die deze identiteit ook aan neemt. Linda vertelt dat biseksualiteit in vooral Amerikaanse populaire cultuur ambigu is: het is niet echt zichtbaar en het wordt zijdelings genoemd. De meeste biseksualitei